آشنایی با کتاب “علم و هنر شبیه سازی سیستم ها”

 شبیه سازی یکی از پر قدرت ترین ابزار تحلیل موجود برای افراد مسئول طراحی و بهره برداری از فرایندها یا سیستم های پیچیده است . مفهوم شبیه سازی ساده بوده و جاذبه شهودی نیز دارد. شبیه سازی به استفاده کننده امکان آزمایش با سیستم هایی (واقعی یا پیشنهادی) را می­دهد که بدون آن، آزمایش غیر ممکن یا غیر عملی است. هر مهندس یا مدیری که بخواهد اطلاعاتش را کامل کند باید با این فن آشنا باشد. لذا، این کتاب برای دو گروه خواننده نوشته شده است: آنهایی که مدلهای شبیه سازی را طراحی می کنند و آنهایی که نتایج حاصل از بررسیهای مبتنی بر این مدلها را به کار می برند.

مدلسازی از طریق شبیه سازی تا حد زیادی به علوم کامپیوتر، ریاضیات،احتمال و آمار متکی است. با وجود این، مدلسازی و آزمایش کردن به روش شبیه سازی به صورت فرایندهای بسیار شهودی باقی می­مانند. علوم پایه ای که زیر بنای شبیه سازی را تشکیل می­دهند به تفصیل در کتابهای دیگر ارائه شده اند لذا این کتابی در مورد برنامه نویسی­کامپیوتری یا آمار نیست بلکه فرایند طراحی یک مدل ،رانش آزمایشها با آن، و تحلیل نتایج را ارائه می­نماید. چون این فرایندی که به خوبی شناخته نشده است، به همان اندازه که علم است هنر نیز هست، تعداد کمی قواعد قطعی یا نکات عمده تثبیت شده را پیشنهاد می­کنیم. ما فقط می­توانیم خواننده را از مسائل حساس مطلع نماییم، راهنمایی هایی کلی برای حل آنها ارائه کنیم و او را از لغزشهای ممکن آگاه سازیم. این روش برای آن گروه از خوانندگانی که معتقدند و مایل اند که به آنها بگویند روشی صحیح و دقیق برای انجام هر کاری وجود دارد خط مشی نامطلوبی است اما هر کسی که حتی یک بار از شبیه سازی استفاده کرده است   می­داند مسائلی که در این جا مورد بحث قرار می گیرند مسایلی اساسی هستند که تفاوت بین موفقیت و شکست را بیان می­کنند.

از شبیه سازی، همانند کلیه ابزار پر قدرتی که کاربردشان قویاً به هنر استفاده کننده از آنها بستگی دارد،می ­توان نتایجی بسیار خوب یا بسیار بد، بسته به اینکه چگونه به کار گرفته شود، به دست آورد. شبیه سازی می­ تواند روشنگر باشد یا موجب گمراهی شود. بنابراین ضروری است که مدیر یا تصمیم گیرنده ای که نتایج را به کار خواهد برد از پیامدهای پذیره هایی که صورت گرفته است، از نقاط قوت وضعف، از منافع و لغزشها، آگاه باشد. ما معتقدیم تنها راهی که یک مدیر می­تواند آگاهانه از روش کمی استفاده کند، بدون آنکه به نتایجی زیانبار یا نا امید کننده برسد، این است که اختلافات جزئی پذیره های اساسی و فلسفه آنها را درک نماید. او نیازی ندارد که از توانایی طراحی، برنامه نویسی و یا حتی راندن مدل برخوردار باشد، اما اگر نمی خواهد که مدل را به صورت جعبه ای جادویی فرض کند یا کاملاً در اختیار تحلیلگر قرار بگیرد، باید بداند که چه می­ گذرد.

کتاب علم و هنر شبیه سازی سیستم ها نخستین بار توسط مرکز نشر دانشگاهی در سال 1371 به چاپ رسید و در سال 1372 به عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران مورد تقدیر قرار گرفت. چاپ های بعدی کتاب توسط مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی صورت پذیرفته است.اگر چه چند دهه از انتشار کتاب اصلی می­گذرد اما هنوز مطالب آن بسیار مفید و معتبر است، زیرا این کتاب به اصول و مبانی زمینه علمی شبیه سازی پرداخته است، در حالی که غالب کتاب های موجود به ارائه یک یا چند کاربرد خاص یا معرفی یک نرم افزار اختصاص دارند.