انجمن علوم سیستم های ایران
هرگاه تعداد زیادی از اجزاء به هم وابسته (Dependent) و همبسته (Correlated) از طریق ارتباطات متنوع، غیرخطی و چندوجهی در جهت نیل به یک هدف عمل نمایند، رفتار سیستم پیچیده (Complex System) حاصل خواهد گردید. این رفتار زمانی انطباق پذیر (Adaptive)تلقی می‌گردد که اجزاء یا اعضاء سیستم در یک بازه‌ای توان عکس‌العمل، تصمیم‌گیری و استقلال عمل داشته باشند. در این سیستم‌ها تعدد ارتباطات پیش‌خوری (Feed-back) و پس‌خوری (Feed-forward) بین اعضا بسیار زیاد است. این اعضا می‌توانند از سلول‌ها در یک عضو بدن، نرون ها در مغز، اعضا خانواده, کارکنان یک شرکت, کنش گران بازارهای مالی، تجار در جوامع مختلف و کشورها و یا درسطح بین‌المللی تشکیل گردند که از طریق همراهی, همکاری و ارتباطات متعدد شبکه‌ای، ایجاد هم‌افزایی و به‌صورت هماهنگ عمل نمایند. این سیستم‌ها در هنگام مواجه با شوک و یا تحریک از محیط بیرون، به‌راحتی قدرت جذب، انطباق و حرکت به سمت تعادل جدید را دارا می‌باشند. نظام‌های ساده این توانایی را نداشته و اکثراً در صورت دریافت شوک و یا تحریک از محیط بیرون با چالش و شکنندگی ساختاری مواجه شده و اکثراً غیرفعال می‌گردند. یکی از ویژگی‌های نظام‌های پیچیده انطباق پذیر توان هماهنگی و هم‌زمانی رفتاری بین اجزاء پس از مواجه‌شدن با شوک و تغییر می‌باشد. این پدیده به دلیل همبستگی، ارتباطات متنوع و چندبعدی اجزاء باهم رخ می‌دهد. همین پدیده یکی از دلایل افزایش تاب پذیری و انعطاف بالای این نظام‌ها در مقابل تغییرات است. این‌گونه سیستم‌ها دارای رفتارهایی بوده که از طریق تحلیل رفتار اجزاء قابل‌درک و پیش‌بینی نمی‌باشند. رفتار این‌گونه سیستم‌ها باید به‌صورت جامع نگرانه تحلیل گردند. ویژگی‌های سیستم‌های پیچیده انطباق پذیر عبارت‌اند از:
- تاب، انعطاف و انطباق‌پذیری و تغییر رفتار سیستم متناسب با محیط بیرونی
- هوشمندی توأم با حافظه و عکس‌العمل جامع نگرانه نسبت به شوک‌های محیطی
- ارتباطات چندوجهی و رفتار غیرخطی اعضاء با یکدیگر
- خود انتظامی دائمی نسبت به تغییرات محیطی
- حفظ تعادل سیستم به‌صورت پویا
نمونه‌هایی از سیستم‌های پیچیده و انطباق پذیر عبارتنداز:
- نظام کاربران اینترنت در سطح بین‌المللی
- نظام بانکداری بین‌المللی
- نظام بورس‌های بین‌المللی
- تنش‌های سیاسی، اجتماعی در کشورها
- رفتار زنبورها در کندوها
- مغز انسان
- بازیکنان در یک مسابقه فوتبال
- رفتار حجم زیادی از پرندگان در هنگام کوچ‌های سالانه
- مجموعه حرکت ماشین‌ها در ترافیک سنگین در یک شهر بزرگ
کتاب “آشنایی با سیستم‌های پیچیده انطباق پذیر” یا “Understanding Complex Adaptive Systems” ، به نویسندگی آقای شاهین شایان آرانی در سال 2019 میلادی از طریق درگاه شرکت Amazon برای عرضه در 13 کشور مختلف دنیا به چاپ رسید. این کتاب نگرش و کاربردهای مهم مدیریتی کلان مرتبط با سیستم‌های پیچیده انطباق پذیر را بدون استفاده از ریاضیات پیشرفته تشریح کرده است.
با توجه به استقبال بسیار خوب از این کتاب در کشورهای آلمان، ژاپن، انگلستان، ایتالیا، برزیل، استرالیا و آمریکا، این نویسنده کتاب جدیدی را با رویکرد تحلیلی توأم با مدل‌های ریاضی در جهت تکمیل مطالب ارائه‌شده در کتاب اول، مجدداً از طریق درگاه شرکت Amazon به‌عنوان “تحلیل سیستم‌های پیچیده انطباقی” یا “Analyzing Complex Adaptive Systems” در سال 2021 میلادی به چاپ رساند. لینک اینترنتی درگاه آمازون این دو کتاب به شرح زیر است:
- https://www.amazon.com/gp/product/1700420194/ref=dbs_a_def_rwt_hsch_vapi_tpbk_p1_i1
- https://www.amazon.com/gp/product/B09251YBW5/ref=dbs_a_def_rwt_bibl_vppi_i3